Wrocław: Odrodzenie Gleby. Wydepty 

Przez ostatnie miesiące badaliśmy zagadnienie gleby w środowisku miejskim. Punktem wyjścia było dla nas doświadczenie współpracy przy projekcie Pole regeneracji, w ramach którego grupa projektowa Centrala przygotowała trzy spekulatywne scenariusze dla Wrocławskich Pól Irygacyjnych. Jeden z nich odnosił się do potrzeby uruchomienia tzw. wyobraźni metabolicznej mieszkańców miast, gotowych na akceptację dyskomfortu, z jakim wiążą się brudne procesy, takie jak oczyszczanie ścieków czy produkcja nawozu. Wyobraziliśmy sobie miasto, które nie wstydzi się rozkładu materii i buduje relację pomiędzy zachodzącymi w nim procesami a mieszkańcami. 

Odrodzenie Gleby: Wydepty to owoc spotkań, kwerend, wizyt studyjnych i rezydencji, które odbyły się w okresie od czerwca do listopada 2023 roku. 

Projekt Odrodzenie Gleby: Wydepty koncentruje się na glebie jako żywej istocie w środowisku miejskim. Wzywa do stworzenia kompleksowej polityki glebowej, której celem jest zmiana postrzegania przestrzeni miejskiej i dostrzeżenie tego, co kryje się pod betonową powierzchnią miasta. Nazwaliśmy to Krajobrazem glebowym (Soilscape). Projekt obejmuje zaprojektowanie i budowę miejskiej infrastruktury glebowej składającej się z pojedynczych elementów i łączników. Rdzeń infrastruktury, żywa materia pod powierzchnią, jest wydobywany na światło dzienne poprzez procesy rozszczelniania i “rozmiękczania” powierzchni na różnych poziomach. Towarzyszą im rytuały opieki, które pomagają pielęgnować życie, które toczy się wewnątrz gleby i porusza się w jej komponentach. Zrewitalizowana wizja metaboliczna krajobrazu miejskiego wymaga dogłębnego zrozumienia składu gleby i interakcji między jej składnikami: piaskiem, mułem, gliną, gazami, wodą, grzybnią, bakteriami oraz mikro, mezo i makrofauną. 

Ten nowy Krajobraz glebowy składa się z konkretnych komponentów, w tym: Sanatoriów Humusu, Compost Mama, Dystrybutorów Gleby, Miejsc Odzyskiwania Ziemi Doniczkowej i Centrów Opieki nad Glebą.  

Sanatoria Humusu działają jako tymczasowe przechowalnie gleby podczas jej tranzytu między ekosystemami i, co najważniejsze, utrzymują jej żyzność. Jest to metoda przeszczepiania gleby, zarządzana na poziomie miejskim, dla dużych publicznych i prywatnych prac ziemnych. 

Compost Mama to lokalni praktycy i praktyczki kompostowania, którzy odbierają mokre odpady i przekształcają je w kompost na poziomie małej społeczności. Pracują poza miejskim systemem kompostowania i oferują sąsiedzkie usługi z korzyścią dla środowiska. 

Dystrybutory Gleby zlokalizowane są w różnych punktach w całym mieście i zapewniają dostęp do kompostu z obiektów komunalnych: Miejskiego Kompostownika czy Sanatoriów Hummusu. 

Miejsca Odzyskiwania Ziemi Doniczkowej to pojemniki znajdujące się na cmentarzach, przeznaczone do szybkiego usuwania ziemi po roślinach doniczkowych pozostałych po ważnych wydarzeniach i uroczystościach. Gleba ta może być przetwarzana na miejscu, aby służyć roślinności powszechnie występującej na cmentarzach.

Centra Opieki nad Glebą uruchamiają nowy program publiczny na obszarach miejskich, zapewniając miejsca dla praktyk obywatelskich i obejmując ogrody edukacyjne i społecznościowe. Testowane są tu różne protokoły uzdrawiania gleby przy użyciu metodologii i wiedzy uzyskanej od teoretyków i praktyków działających w Polsce i za granicą. W tym miejscu mogą być również organizowane szkolenia dla Compost Mama. Centra Opieki nad Glebą składają się z różnych praktyk zbiorowej opieki, które obejmują różne czasy trwania. Procesy te mogą trwać od kilku dni do tygodni, miesięcy, a nawet lat. 

Projekt ma na celu stworzenie w ramach sieci Krajobrazów glebowych łączników zwanych żyłami systemu, przy użyciu tzw. przedeptów i wydeptów (w języku angielskim to desire paths – „ścieżki pożądania”). Uzupełnią one wspomniane wcześniej elementy punktowe.

Przedepty, czyli ścieżki pożądania, działają jak żyły glebowe, zapewniając otwarty kanał dla komunikacji międzygatunkowej. Służą jako sieć retencji wody i ułatwiają wymianę składników odżywczych. Ponadto służą jako łączniki dla elementów znajdujących się nad powierzchnią, jednocześnie działając jako linia życia dla tego, co występuje pod powierzchnią. Te mikroekosystemy mogą być wykorzystywane przez dżdżownice, chrząszcze naziemne i skoczogonki. Ścieżki pożądania zapewniają mieszkańcom miast możliwość fizycznego, ponownego połączenia się z glebą, na przykład poprzez chodzenie boso. Celem jest przesunięcie hierarchii z samochodów na pieszych i podkreślenie chodzenia jako głównej aktywności w miastach.

Projekt zajmuje stanowisko w kwestiach, które są bardzo istotne dla jego celów. Wszystkie dzikie zwierzęta związane z krajobrazem glebowym nie mogą być w żaden sposób eksploatowane, a żadna siła robocza nie powinna być wykorzystywana do produkcji gleby. Ponadto projekt uznaje symboliczne i kulturowe znaczenie gleby, które zostanie dokładnie rozważone w kontekście jej pielęgnacji.

CENTRALA – Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis, tworzą projekty pod hasłem „Amplifikacja natury” oparte na badaniach relacji pomiędzy architekturą i procesami przyrodniczymi. Architektura jest dla nich przepływem, nie tylko statyczną formą; a grawitacja, cyrkulacja wody, zjawiska atmosferyczne czy astronomiczne – jej budulcem. W architekturze łączącej intymną, ludzką skalę ze skalą planety widzą narzędzie, które pomaga dostroić się do rytmu otaczającego nas świata, wzmacniać nasze poczucie łączności z naturą, otwierać na doświadczanie jej zanikających cyklów, kierować uwagę na związek mikrozdarzeń z przemianami zachodzącymi w skali Ziemi.

CENTRALA wygrała konkurs FUTUWAWA. Jak będziemy mieszkać w Warszawie przyszłości (2021). Duet prezentował swoje projekty na Biennale Architektury w Wenecji (2018, 2023), London Design Biennale (2021), Triennale Architektury w Lizbonie (2022), Gwangju Biennale (2023). Od 2017 roku współpracuje z Charkowską Szkołą Architektury.
https://centrala.net.pl/

Zespół projektu Odrodzenie Gleby: Wydepty: Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis (Centrala), Katarzyna Roj, Joanna Sokalska (BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej)

Współpraca: Berenika Nikodemska, Joanna Glinkowska (BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej)

Osoby, środowiska i instytucje zaangażowane w realizację działań oraz rozmówcy i konsultanci:

Zarząd Zieleni Miejskiej we Wrocławiu, Kompostownia (Ekosystem sp. z o.o.), Prinzessinnengarten Kollektiv Berlin, Małgorzata Piszczek  (ekspertka ds. nowych miejskich ekosystemów), Aleksandra Zienkiewicz (ekspertka ds. miejskich ekologii), Katarzyna Wysocka (Wydział Klimatu i Energii, Departament Strategii i Zrównoważonego Rozwoju), Floating University Berlin, Atelier Fanelsa, Water Integrity Network Berlin, Thomas Güthler (architekt zajmujący się tzw. zimnym kompostem), Muzeum Przyrodnicze i Ogród Botaniczny we Wrocławiu, Berit Fischer, Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu, Berlin Science Week, Szkoła Podstawowa nr 3 we Wrocławiu, dr Łukasz Wojciechowski, Departament Zrównoważonego Rozwoju (UMWr), Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji we Wrocławiu, Paul Scraton, Wojciech Grąbczewski (Szkółka Runów)